Forensic Architecture, Meriç Nehri boyunca uzanan 'geri itme' vakalarına ilişkin daha geniş kapsamlı bir projenin raporunu yayınladı. 7 Ocak'ta ECHR ( European Court of Human Rights) Ayşe Erdoğan, Kamil Yildirim ve Talip Niksar davasına ilişkin kararını yayınlayarak, Yunan makamlarının göçmenlere yönelik sistematik 'geri itme' uygulamasını resmen tanıyan ilk AB mahkemesi oldu. Ayşe, 2019 yılında Meriç Nehri sınırından Yunanistan'a geçti ancak gözaltına alındı ve Türkiye'ye 'geri itildi'. Olayı araştırdı ve temsilcileri tarafından davet edildi, GCRefugees, mahkemeye sunulmak üzere bir rapor hazırlamıştı. Bu ECHR kararı, Ayşe'nin Yunanistan tarafından sistematik bir geri itme uygulaması olarak tanımladığı bir şekilde gözaltına alındığını ve sınır dışı edildiğini kabul etmektedir. Raporumuza atıfta bulunarak şöyle diyor, 'Ayrıntılı bir zaman-mekan analizi temelinde [...] başvuranın anlattıklarının doğruluğunu tespit etmek mümkündür'. HUDOC - European Court of Human Rights . 7 Ocak'ta, hapse atılmasından beş yıl sonra, Ayşe adaletin yerini bulduğunu gördü.

Bu davanın en yakın takipçisi olan ve Forensic Architecture tarafından yürütülen çalışmada yer alan bağımsız gazeteci Zübeyir Koçulu, Londra'dan bizi katılıyor ve kendisiyle bu davada Yunanistan'dan gelen yaygın ve bilinen 'geri itilme' hakkında konuşuyoruz. Hatırlarsanız, bu apaçık meseleyle ilgili Dead Calm adlı bir BBC belgeseli de yayımlandı. Frontext (Avrupa Kıyı ve Sınır Ajansı), bu suçun nasıl bir parçası olduğunu ve birçok sığınmacıyı Akdeniz'in ortasında nasıl bıraktığını gösteriyor.

Nasıl bir zamandayız? Nasıl bir zamandan geçiyoruz? Ağaçlar dahi hakkında konuşmak neredeyse bir suç. Pek çoğumuz böyle bir zamanda yanlış hakkında sessizliğimizi koruyoruz ve sokağın köşesinde sessizce yürüyoruz. Kim tehlikede?

Biz buradan, 'Açık Radyo açık kalmalı' diyoruz çünkü Açık Radyo birlikte öğrenmenin, birlikte düşünmenin, birlikte nefes almanın, canlı cansız tüm varlıkların farkındalığını artırmanın ve aynı zamanda hak temelli seslere hiç tereddütü olmadan açık olan bir yer. Burası hepimizin yuvası! #açıkradyoaçıkkalmalı!

Yayınımıza bu şekilde başlıyor ve ardından DEPO İstanbul'daki 'Üç Kapı' sergisinden Almanya'da ırkçı bir saldırıda öldürülen Romanya vatandaşı ile yaptığımız on dakikalık bir röportajı yayınlıyoruz. Esas konuğumuz ise Başak Ertür.

Yeni yılın ikinci haftasındayız ve bugün ilk yayınımız, iyi seneler diliyorum. Bu sabah bu yayına Filistinli şair Rashid Hussain'i ve onun 'ضد' (Karşıyım) şiirini anarak başlamak istiyorum. Şiiri önce Arapça, sonra da Türkçe olarak okuyacağım. Bize eşlik edecek bir konuğumuz da var: Suriye doğumlu Ahmad Kanju. Ahmad, 10'lar Medya için çalışıyor. Kendisiyle geçen hafta bir basın toplantısında tanıştık ve bana yakın zamanda Suriye'yi ziyaret ettiğini söyledi. Türkiye'de 2024 yılı sona ererken geri gönderme merkezinde sayısız sığınmacının devam eden mağduriyetinden bahsetti. Kendisiyle Suriye'de tanık olduğu durumu ve Geri Gönderme Merkezleri'ndeki bitmek bilmeyen durumları konuşuyoruz. Ayrıca Sudan'daki 'insani kriz'e de göz atıyoruz.

Unutmamamız gereken bir meseleyi tekrarlamak istiyorum; Suriye'deki gelişmeler üst siyasette ne kadar belirsiz ve görünmez olsa da daha önce sık sık konuştuğumuz gibi üzerimizde önemli bir sorumluluk var: Tanıklık etmek, özellikle de en sıradan, gündelik yaşadığımız duygulara tanıklık etmek.

Neredeyse her gün bedenimizde hissettiğimiz duygular var. Bunları doğru ifade etmeye çalışmak bizim sorumluluğumuzdur ve bu hiç kolay değil. Programımızda 'empati' üzerine konuşmaya devam ederken, Türkiye'de yaşamaya devam etmek isteyen herkes, Suriyeli ya da başka bir milletten, Türkiye'de yaşamaya devam etmelidir. Bunu anlamak bu kadar zor olmamalı - ancak bu hissedilmiyor. Özellikle üst siyasetteki görünmeyen dil bunu görmek bile istemiyor. Eski programcımız Taha Elgazi de bu konuları konuşmak üzere bize eşlik ederken, aynı şekilde Ouaees de bizimle birlikte olacak.

Ouaess iki yayındır bize eşlik ediyor. Neredeyse her gün konuşuyoruz. Ouaess, duygularının hala çok karışık olduğunu söylüyor, 'Her gün farklı bir duygu yaşıyorum. Şimdi ise öfkeliyim' diyor.

Ouaess ile son konuştuğumuzda 'ahlaksız' kelimesini kullandı. Daha açık bir ifadeyle, Suriye'deki son gelişmelerden sonra hem Avrupa'nın, hem de Türkiye'nin Suriyelilerin geri dönmesi gerektiği yönündeki açıklamalarının 'ahlaksızlık' olduğunu söyledi. Bu ahlaksızlığın altında hala empati yoksunluğunun yattığını da sözlerine ekledi.

Ouaess, şu an edindiği arkadaşlarına da kızgın. Onlara 'kendinize gelin' demek istiyor. 'İnsanlar acımızı dinlemekten başka bir şey yapmıyor' diyor. Bu da süregelen ahlaksızlığı zalimlikle (yüzüstü bırakanlarla) birleştiriyor. Sadece dinleyen ama empati kuramayan zavallı insanlardan bahsediyor.

Burada Suriyelilerin evlerine dönme arzusu elbette hakiki! Ama bununla alay eden üst düzey siyasetçiler, daha önce yaptıkları gibi şimdi de bunu bir malzemeye ve araca dönüştürüyorlar.

Ouaess, 'Ben yeryüzünde olup bitenlerin gerçek bir tanığıyım, kendimi ifade edebilirim. Beni yanlış tanıtanları eleştirme hakkına sahibim' diyor.

Suriye'deki son gelişmeleri konuşmaya devam ediyoruz. Gerçek adı Ouaess Masood olan Suriye doğumlu Abdulkadir İhsan ile yeniden birlikteyiz. Ouaess Masood ile dün telefonda konuştuğumuzda, bu kez gerçek ismini kullanmak istediğini söyledi. Kendi sözleriyle, “Şimdi kendimi biraz daha cesur hissediyorum ve yayın sırasında gerçek adımı kullanmak istiyorum,” dedi. Ayrıca yayın sırasında bana neden gerçek adımı kullanmak istediğimi sormamı söyledi.

Etrafımızı saran bir umut duygusu görüyoruz.

Geçen hafta Beşşar Esad hala Suriye'deyken Ouaess Masood ile bir röportaj yaptım. Röportaj sırasında Ouaess Masood, Suriyelilerin 'evlerine dönme umutlarından' bahsetti.

Suriyeli aktivist ve film yapımcısı Waad Al-Kateab söylediği üzere, Beşşar Esad diktatörlüğünün Suriyeli muhalif grupların eline geçmesini kutlarken, “Bundan sonra ne olursa olsun, yaşadıklarımızdan daha kötü olacağına hiç inanmıyorum,” diyor. Ailesiyle birlikte 2016 yılında memleketi Halep'ten kaçmak zorunda kalan ve şu anda Birleşik Krallık'ta yaşayan Waad Al-Kateab, Esad yönetiminin sona ermesinin 'özgür bir Suriye hayalini' yeniden canlandırdığını söylüyor.

Suriye'de panoptikon benzeri Sedanaya Hapishanesi'nden serbest bırakılan mahkumların kurtuluşunu kutlanıyordu. Bu kutlamanın, 54 yıllık insanlık dışı muamelenin ardından Suriye'de bekleyen HHey'etu Tahrîri'ş-Şâm ya da HTŞ liderliğiyle nasıl bir yol bekliyor?

Avrupa'da ve Türkiye'de, Suriye'deki bu son gelişmelerin ardından ilerici (progresif) siyasetin (Esad'ın devletine benzer şekilde) göçmenlerle nasıl alay konusu haline geldiğini konuşacağız.

Programımızda Hannah Arendt'in ışığında sık sık dile getirdiğimiz 'bu yeni siyaset' bizi nereye götürüyor?

Suriyeli konuğumuz Abdülkadir İhsan ile Halep'teki son olaylar hakkında konuşuyoruz.

Suriye'de muhalif güçler, Suriye'nin ikinci büyük kenti Halep'in büyük bölümünü ele geçirmek için hazırlıksız bir saldırı başlattıktan sonra Halep'e doğru ilerliyor. Suriye ve Rus güçleri, isyancıların elindeki İdlib ve sekiz yıl önce Beşar Esad güçleri tarafından isyancıların sürüldüğü Halep kentlerine hava saldırıları düzenleyerek misilleme yaptı. Londra merkezli Suriye İnsan Hakları Gözlemevi, Çarşamba gününden bu yana Suriye'de 446 kişinin öldürüldüğünü bildirdi. Saldırı, El Kaide ve İslam Devleti ile bağları olan Nusra Cephesi'nden doğan Heyet Tahrir El Şam adlı silahlı bir grup tarafından yönetiliyor. İsyancıların Halep'e ilerleyişi, isyancı güçlerin İdlib'den çekilmek zorunda kaldığı 2020'den bu yana Suriye iç savaşındaki en önemli dönüm noktası. Saldırı, Esad hükümetinin başlıca destekçileri olan Rusya, İran ve Hizbullah'ın da başka çatışmalara odaklandığı bir dönemde başlatıldı.

Bugün James Baldwin'in 'Look at this stranger' senaryosu yeniden aklıma geliyor. Burada 'risk' tam olarak (ayakların altındaki yabancı yüzünü) temsil ediyor. Bu senaryoda yabancı çıplak bir hayatı temsil etmiyor, 'yüklü hayat' fikriyle önemli ölçüde yan yana getiriyor. Bu nedenle, ayakların altındaki yüz bugün bizi 'güvenlik' ve 'koruma' arasındaki ayrımı yeniden düşünmeye sevk ediyor.

Ölüm, kayıp, korku, risk, kırılganlık, derin boşluk- yakın karşılaşmaların iyi yaşam için test alanları olduğuna inanıyorum. Ölüm, bu mecazi anlamda, yaralanma ve adaletsizlik karşısında 'ironik bir azim' etik olarak duruyor. Emanuel Levinas, 'ölüm-yaşam metaforu' dediği şeye atıfta bulunarak, '[Komşunun] yaşamından sorumlu olduğumuz için zaten ölümde [Öteki] ile birlikteyiz' diye yazar. Ölüm-yaşamın yan yana yakınlığı, mevcut tarihimizin gündelik acil durumlarında - göç, iklim değişikliği, ırksal ölümler, hedef alınan terör - tekrarlanmakta ve eleştirel düşünme yöntemimizi ve cesaretimizi ciddi şekilde sınıyor.