Showing results by narrator "Leo Samama" in All Categories

Muziek is een kunstvorm die een verhaal vertelt, maar wat horen we als we naar klassieke muziek luisteren? Leo Samama behandelt in dit chronologisch opgebouwde college de belangrijkste kenmerken en bouwstenen van de westerse muziekkunst. Met aandacht voor klankkleur, vorm en karakter van zowel instrumenten en als van composities.

In de westerse kunst- en cultuurgeschiedenis beslaat de Renaissance bovenal de periode tussen 1400 en 1600. De confrontatie met de denkbeelden uit de antieke wereld bracht een wedergeboorte van de kunsten teweeg en was een breekpunt met wat men lang beschouwde als de ‘donkere middeleeuwen’. Tegenwoordig zien we de voortekenen van een renaissance al vanaf de late 12e eeuw opdoemen, met de herontdekking van de klassieke oudheid en de opkomst van het humanisme.

Johann Sebastian Bach wordt gezien als een van de ‘aartsvaders’ van de westerse muziekkunst. Hij was organist, klavecinist, violist en componist. Daarnaast was hij leraar. Bach werkte afwisselend in dienst van hof en kerk, met name in Dresden, Cöthen en Leipzig. Zo was hij in Leipzig als musicus en schoolhoofd verbonden aan de Thomaskerk. Als componist was Bach een briljant theoreticus, voor wie de regels van het quadrivium altijd centraal hebben gestaan en voor wie muziek een vorm van wiskunde was. Toch had zijn belijdenis als Lutheraan evenzeer grote weerslag op zijn werk.

Claudio Monteverdi (1567-1643) is zonder twijfel de belangrijkste componist geweest uit de boeiende periode waarin de renaissance overging in de barok. In deze periode componeerde Monteverdi aanvankelijk zuiver vocale madrigalen. Vanaf de eeuwwisseling schrijft hij steeds meer madrigalen die door instrumenten worden begeleid. In 1607 verscheen zijn eerste opera, Orfeo. Zijn tweede opera, L'incoronazione di Poppea, is een grote stap vooruit in het genre.

Ludwig Wittgenstein is één van de belangrijkste denkers uit de 20e eeuw en zijn filosofische werk omvat vrijwel het hele menselijk denken en handelen, met nadruk op de logica. Weinig mensen echter weten dat muziek een hoofdrol speelde in zijn leven. Hij groeide op in een muzikale familie, waar grote componisten als Brahms en Mahler over de vloer kwamen. Zelf speelde Wittgenstein klarinet en hij componeerde een muziekstuk, getiteld Leidenschaftlich, dat hij met potlood tussen zijn filosofische aantekeningen krabbelde.

Dmitri Sjostakovitsj (1906-1975) was een van de meest markante figuren in het muziekleven van de Sovjet-Unie. Zijn gehele loopbaan stond in het teken van de ontwikkelingen van zowel het nieuwe staatsbestel dat in 1917 was ingesteld als ook de culturele uitgangspunten die vanuit de politiek werd vastgesteld. De aanloop van zijn carrière wordt gekenmerkt door de totale vrijheid en experimenteerdrift die toentertijd beschouwd werd als passend bij een nieuwe staat en een nieuwe maatschappij.

Zowel Arthur Schopenhauer (1788-1860) als Friedrich Nietzsche (1844-1900) zijn in hun filosofische denken diep door de muziek beïnvloed. In deze colleges zet Herman Philipse de denkbeelden van Schopenhauer en Nietzsche uiteen en plaatst ze in hun tijd. Vervolgens buigt Leo Samama zich over de manier waarop elk van hen zich met de muziek heeft bezig gehouden, als filosofen vanzelfsprekend, maar evenzeer als liefhebbers en kenners van de muziek. Download de synopsis van het hoorcollege Schopenhauer, Nietzsche en de muziek.

Hector Berlioz (1803-1869) is in de Franse toonkunst een bijzondere eenling, een componist zo origineel, dat de Fransen er nog steeds een beetje moeite mee hebben. Hij werd veel bekender in Duitsland en Engeland dan in het wat stijve en academische Frankrijk. Berlioz was in veel opzichten een kind van de jaren twintig en dertig van de negentiende eeuw, toen restauratie en revolutie hand in hand leken te gaan. Het was de tijd van de burgerkoning Louis Philippe, maar ook van schrijvers als Victor Hugo, Gérard de Nerval en Alfred de Musset. Bovendien was Berlioz een grote fan van Shakespeare.

Igor Stravinsky (1882-1971) is ondanks zijn kleine postuur een reus in de muziek van de 20e eeuw. Zijn veelzijdige oeuvre omspant de belangrijkste ontwikkelingen van de 20e eeuw, van de populaire Russische balletten en zijn neoclassicistische werken, tot de seriële muziek uit de jaren zestig.

Franz Schubert (1797-1828) was de eerste componist wiens afzetmarkt bovenal een burgerlijk niet onderlegd publiek betrof. Zijn werken werden dan ook voornamelijk in het schoollokaal, de kerk en vooral het drinklokaal uitgevoerd. Hij schreef naast instrumentale werken meer dan zeshonderd liederen.

Mozart geldt als één van de bekendste componisten uit de muziekgeschiedenis. Wereldwijd wordt nog altijd zijn werk uitgevoerd. Leo Samama geeft een compleet beeld van het leven en werk van Mozart; met aandacht voor zijn reizen, zijn belangrijkste composities en zijn leven. Maar ook over de invloed van Mozart op zijn tijdgenoten én componisten na hem, zoals Beethoven. Samama plaatst Mozart in de context van een veranderend Europa van de 18e eeuw.

Gustav Mahler (1860-1911) was niet alleen componist, maar in zijn tijd ook een zeer beroemd dirigent. Hij componeerde in slechts twee genres: symfonie en zang. Meerdere malen combineerde hij deze naar het voorbeeld van Beethovens 9e symfonie, waarbij zijn composities de uiterste mogelijkheden van een orkest opzochten.

In dit acht uur durende hoorcollege neemt Leo Samama de luisteraar mee door de geschiedenis van de westerse klassieke muziek. Beginnend bij de kunstuitingen van de troubadours in Frankrijk tot de moderne composities van de 20e eeuwse componisten. Daarnaast komen de belangrijkste periodes aan bod waaronder de barok, de Weense Klassieken, de romantiek en de 20e eeuw.

De Franse componist Claude Debussy (1862-1918) was één van de belangrijkste componisten van het begin van de 20e eeuw. Zijn werk markeert de transitie van de late romantiek naar de moderne muziek. Tijdens zijn leven kwam hij in contact met andere componisten, waaronder Tsjaikovski en Wagner. Hij ontwikkelde zijn eigen klank en brak daarmee definitief met de romantiek.

Beethoven wordt nog steeds gezien als de grootste en beroemdste componist van de 19e eeuw. Bekend om zijn fenomenale composities als de "Vijfde Symfonie", de "Ode an der Freude" en de "Eroica". Daarnaast spreekt voor veel mensen de persoon Beethoven tot de verbeelding. Samama behandelt zijn oeuvre, zijn excentrieke levensstijl en de tragiek van zijn doofheid. Hij illustreert zijn college met muziekfragmenten op piano en van audiobook.

Muziek speelt in vrijwel ons hele leven een grote rol: van wiegeliedjes in de babykamer, het draaiorgel op straat, tot muziek op de Ipod en in de kerk. We kunnen niet zonder. Muziek definieert ons als mensen, geeft ons mede een identiteit. Meer dan welke andere vorm van kunst kan muziek ons ook fysiek raken, met de directheid en de kracht van een zuivere klank. Tegelijk is muziek abstracter dan menig andere uiting van de mens. Aan de hand van filosofische gedachten over muziek, vraagt Leo Samama zich af welke rol muziek speelt in het leven van de mens, toen en nu.